Sàn giao dịch tiền mã hóa: Tập trung và phi tập trung

Sàn giao dịch tiền mã hóa (cryptocurrency exchange) là gì?

Xin bắt đầu bài viết này bằng việc giải thích vai trò của các sàn giao dịch tiền mã hóa (cryptocurrency exchanges) hiện nay.

Khi bạn muốn mua một loại tiền mã hóa nào đó, thường bạn không thể mua trực tiếp đồng tiền đó được. Lấy ví dụ, bạn muốn mua đồng Dash. Thật lòng, là bạn khó mua trực tiếp đồng này được. Thay vào đó, bạn phải có một trong số những đồng coin chính như Bitcoin hay ETH. Để rồi thông qua những đồng này, bạn mua đồng Dash trên các sàn giao dịch.

Nói cách khác, các sàn giao dịch là nơi mà bạn “chuyển đổi” một loại tiền mã hóa này sang một loại khác. Và đó là hầu hết tất cả những gì chúng ta làm trên các sàn giao dịch tiền mã hóa (cryptocurrency).

Sàn giao dịch tập trung hay phi tập trung?

Sau khi đã hiểu sàn giao dịch là như thế nào, giờ là lúc chúng ta bắt đầu giải thích sự khác biệt giữa sàn giao dịch tập trung (centralized exchange) và sàn giao dịch phi tập trung (decentralized exchange).

Về cơ bản, một sàn giao dịch tập trung là một sàn giao dịch được vận hành bởi một công ty. Công ty đó có CEO, các nhà quản lý và các nhân viên. Công ty xây dựng nên sàn giao dịch để rồi thu phí trên các giao dịch và kiếm lợi nhuận.

Sàn giao dịch phi tập trung lại không được “vận hành” bởi bất kỳ một người nào. Không có công ty, không có CEO và cũng không có các nhân viên. Sàn giao dịch phi tập trung thường (nhưng không phải luôn luôn vậy) được kiểm soát theo cách hoàn toàn dân chủ bởi những người dùng.

Những lợi ích của sàn giao dịch phi tập trung (decentralized exchange)

An toàn

Hẵn các bạn đều nghe về các vụ tấn công các sàn giao dịch và đánh cấp hàng trăm triệu đô la trong thời gian gần đây đúng không nào?

Hãy tưởng tượng thế này, bạn có tiền mã hóa trên các sàn giao dịch. Và rồi sàn giao dịch bị tấn công. Bạn là người mất tiền. Không có sự đền bù nào ở đây cả. Không, hoàn toàn không có! Lý do mà người ta mất tiền là bởi vì, khi bạn tham gia sàn giao dịch tập trung, sàn giao dịch là nơi giữ tiền của bạn. Và sàn giao dịch cũng giữ tiền của nhiều nhà đầu tư khác. Nghĩa là sàn giao dịch đang có rất nhiều tiền và nó sẽ là một “món ăn” hấp dẫn các hacker đúng không nào? Các sàn giao dịch tập trung càng lớn thì càng là những “món hamburger” yêu thích cho các hacker.

Đó là lý do mà một sàn giao dịch phi tập trung (decentralized exchange) thì tốt hơn trong trường hợp này. Khi bạn tham gia một sàn giao dịch phi tập trung, bạn không bao giờ đưa tiền của mình cho một ai cả, bạn luôn toàn quyền kiểm soát chúng.

Không có một lượng tiền lớn tập trung ở một nơi, nên tiền của bạn sẽ không phải là mục tiêu mà các hacker nhắm tới. Như vậy sẽ tốt hơn đúng không nào?

Tính ẩn danh

Khi bạn đăng ký trên một sàn giao dịch tập trung, họ sẽ thu thập rất nhiều thông tin của bạn. Điều này không có ở các sàn giao dịch phi tập trung, nơi bạn chỉ việc “đăng ký” và bắt đầu giao dịch.

Với áp lực ngày càng gia tăng của Chính phủ về phía các công ty và các sàn giao dịch tiền mã hóa, việc thông tin của bạn được cung cấp sẽ không sớm thì muộn cũng phải được thực hiện. Không chắc, nhưng có thể sau này bạn sẽ phải thực hiện các nghĩa vụ thuế với những khoản thu của mình bây giờ.

Luôn trong trạng thái hoạt động

Sàn giao dịch tiền mã hóa tập trung thì hoạt động dựa vào máy chủ của họ. Và nếu nó bị lỗi hay quá tải thì việc giao dịch sẽ không thể diễn ra. Điều này có vẻ không hay ho lắm, khi mà việc giao dịch mua bán mà bạn thực hiện thường là ở những thời điểm “quan trọng” khi giá tăng hoặc giảm. Tuy vậy, hãy thử tưởng tượng rằng khi thị trường đang tốt và bạn muốn bán, nhưng hệ thống lại không thực hiện được, bạn sẽ cảm thấy thế nào?

Sàn giao dịch phi tập trung thì lại khác, không dựa trên một máy chủ nào, nó hoàn toàn phân tán nên sẽ không bao giờ bị “down”.

Vận hành bởi người dùng

Thông thường (nhưng không phải luôn luôn vậy), với các sàn giao dịch phi tập trung, việc quyết định mua bán được thực hiện bởi người dùng.

Bitshares là một ví dụ điển hình khi mà “quyền lực” được tập trung toàn bộ vào tay chúng ta.

Bất lợi của các sàn giao dịch phi tập trung (decentralized exchange)

Tính thanh khoản thấp

Vấn đề lớn nhất với các sàn giao dịch phi tập trung lúc này có lẽ là tính thanh khoản thấp.

Tính thanh khoản liên quan tới số lượng người mua và người bán trong thị trường. Khi mà chỉ có một số ít người bán và người mua thì thật khó để có thể thực hiện các giao dịch. Và rõ ràng người bán thì cũng không muốn bán trên một thị trường mà không có nhiều người mua.

Một khi số lượng người dùng trên các sàn giao dịch phi tập trung tăng lên, thị trường có tính thanh khoản tốt hơn, hiệu ứng “quả cầu tuyết” sẽ bắt đầu có tác dụng. Và điều này gần như chắc chắn sẽ xảy ra với các sàn giao dịch phi tập trung và giá của các loại tiền mã hóa sẽ tăng vọt trong tương lai.

Khó sử dụng

Tính tới thời điểm này, các sàn giao dịch tập trung tương đối dễ sử dụng hơn so với các sàn giao dịch phi tập trung. Các sàn giao dịch tập trung có bố cục tốt hơn, trực quan và dễ định hướng hơn.

Tuy vậy, điều này đang được khắc phục dần. Và chỉ trong một khoảng thời gian ngắn nữa thôi, các sàn giao dịch phi tập trung sẽ không còn bị “mất điểm” về vấn đề này nữa.

Người dùng chưa quen với khái niệm “phi tập trung”

Nhiều người vẫn còn đang lạ lẫm với thuật ngữ “phi tập trung”, họ cảm thấy an toàn hơn với những sàn tập trung, mặc dù như đã phân tích ở trên, nó chẳng an toàn chút nào cả!

Tất nhiên, tôi không nghĩ rằng trở ngại này kéo dài với các sàn giao dịch phi tập trung. Vì chúng ta vẫn thường xuyên chứng kiến những vấn đề mất an toàn đang xảy ra với các sàn tập trung.

Sau cùng, hãy nhớ là tiền mã hóa (cryptocurrency) dựa trên nguyên lý và ưu thế của sự phân tán, nên sẽ không hợp lý chút nào khi mà nó vẫn được giao dịch trên các sàn tập trung. Một khi người dùng ngày càng hiểu được lợi ích của blockchain, của sự phân tán, họ sẽ hiểu được những ưu thế của sàn phi tập trung.

Ai sẽ thắng trong cuộc chơi này?

Theo quan điểm của tôi, sẽ là quá “tham vọng”, ít nhất là trong ngắn hạn khi cho rằng các sàn giao dịch phi tập trung sẽ thay thế các sàn tập trung. Các sàn phi tập trung mang đến nhiều lợi ích hơn, nhưng vẫn có nhiều nhà đầu tư “không thoải mái” lắm với các sàn dạng này, và vẫn thích các sàn tập trung hơn.

Tuy vậy, các sàn phi tập trung được dự đoán sẽ tăng trưởng mạnh trong thời gian tới khi mà có nhiều người nhà đầu tư muốn có nhiều sự lựa chọn hơn và tiết kiệm chi phí giao dịch hơn.

Trần Trí Dũng